Dlaczego drewniane deski do krojenia są lepszym wyborem niż plastikowe: czyli słów kilka o mikroplastiku
Udział
Wybór między drewnianą a plastikową deską do krojenia to temat, który wraca w kuchniach od dekad. Plastik uchodzi za łatwy w myciu i higieniczny, drewno za tradycyjne i estetyczne. Najnowsze badania pokazują jednak, że sytuacja wygląda inaczej, niż przez lata sądzono. Coraz więcej danych wskazuje, że drewniane deski są nie tylko równie bezpieczne, ale w wielu aspektach nawet lepsze — szczególnie w kontekście problemu mikroplastiku.
W tym artykule wyjaśniam, co mówią badania, jakie ma to znaczenie dla zdrowia oraz jak praktycznie dbać o deski w kuchni.
Mikrobiologia: drewno nie jest mniej higieniczne niż plastik
Przez lata sądzono, że plastik jest bardziej higieniczny, bo nie chłonie wilgoci. Jednak kontrolowane eksperymenty wykazały, że bakterie umieszczone na drewnianych deskach zwykle giną szybciej niż na plastiku. Dzieje się tak dzięki naturalnym właściwościom drewna, takim jak porowatość czy obecność związków antybakteryjnych.
Najnowsze przeglądy wskazują, że niezależnie od materiału kluczowe jest jedno:
👉 stan deski oraz jej czystość.
Głęboko porysowana deska — drewniana czy plastikowa — będzie trudniejsza do utrzymania w higienie.
Plastikowe deski jako źródło mikroplastiku w jedzeniu
Najbardziej niepokojącym wnioskiem nowych badań jest to, że podczas zwykłego krojenia plastikowe deski uwalniają mikroplastik, czyli maleńkie cząstki plastiku niewidoczne gołym okiem. W jednym z badań naukowcy oszacowali, że taka ekspozycja może sięgać dziesiątek milionów cząstek rocznie na osobę.
Skąd się to bierze?
- noże rysują powierzchnię deski,
- z czasem pojawiają się głębokie rowki,
- uszkodzenia i tarcie powodują, że cząstki plastiku trafiają bezpośrednio do żywności.
W przeciwieństwie do bakterii, mikroplastików nie da się zabić ani spłukać — jeśli trafią do potrawy, po prostu je zjemy.
Co wiemy o mikroplastiku i zdrowiu?
Temat jest badany intensywnie, a wyniki są coraz bardziej niepokojące. Badania na zwierzętach i komórkach wykazały, że mikro- i nanoplastiki mogą:
- wywoływać stan zapalny,
- uszkadzać barierę jelitową,
- przenosić toksyczne substancje,
- wpływać na układ odpornościowy.
Dowody z badań na ludziach wciąż są zbierane, ale kierunek jest jasny: ekspozycję warto ograniczać.
Zwłaszcza że w 2024 roku głośno było o badaniu, w którym mikroplastik znaleziono w ludzkich blaszkach miażdżycowych — a jego obecność wiązała się z większym ryzykiem chorób serca.
Wciąż trwają prace nad oceną skali ryzyka, ale jedno jest pewne: unikać zbędnych źródeł mikroplastiku — warto.
Dlaczego drewniane deski wypadają dziś lepiej?
✔ Nie uwalniają mikroplastiku
To najprostsza przewaga. Drewniane deski nie zostawiają w jedzeniu mikrodrobin plastiku.
✔ Są równie higieniczne
Przy prawidłowej pielęgnacji drewno radzi sobie z bakteriami co najmniej równie dobrze jak plastik.
✔ Można je łatwo odnowić
Szlifowanie i olejowanie przywraca desce idealny stan.
Plastik — raz porysowany — właściwie nadaje się już tylko do wymiany.
✔ Brak chemicznych dodatków
Drewno nie zawiera plastyfikatorów ani stabilizatorów, które mogłyby przenikać do jedzenia.
Jak dbać o deski w kuchni? Praktyczny przewodnik
1. Wybierz odpowiednie drewno
Najlepsze są twarde gatunki:
- klon,
- buk,
- orzech.
Deski typu end-grain (na sztorc) są szczególnie trwałe.
2. Wymieniaj plastikowe deski z głębokimi rysami
Takie deski najbardziej sypią mikroplastikiem.
3. Dbaj o drewnianą deskę
- myj gorącą wodą z detergentem,
- susz w pionie,
- od czasu do czasu zeszlifuj papierem ściernym,
- zaolejuj olejem mineralnym (nie roślinnym).
4. Dezynfekuj, gdy kroisz mięso
Po surowym mięsie użyj:
- gorącej wody z octem.
Obie metody działają na drewno i plastik.
5. Używaj kilku desek
Osobno:
- mięso,
- warzywa i owoce,
- pieczywo i sery.
To najprostszy sposób na ograniczenie krzyżowego zakażenia.
Podsumowanie
Łącząc wyniki badań mikrobiologicznych i nowe dane o mikroplastiku, wniosek jest prosty:
👉 drewniane deski to dziś bezpieczniejszy, bardziej świadomy wybór.
Są higieniczne przy dobrej pielęgnacji, nie uwalniają mikroplastiku, a ich żywotność można przedłużać przez lata. Dla każdego, kto chce gotować zdrowiej i bezpieczniej, to wybór zdecydowanie wart rozważenia.
Źródła:
- Yadav H. et al., Environmental Science & Technology (2023) — plastic chopping boards as a substantial source of microplastics. ACS Publications
- Ak NO. et al., 1994 — classic microbiology experiments comparing wood and plastic cutting boards. PubMed
- U.S. Food and Drug Administration — microplastics and nanoplastics in foods (statement/review). U.S. Food and Drug Administration
- Otorkpa OJ. et al., 2024 — review of health effects of microplastics and nanoplastics. PMC